اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، چند هفته پیش در سفر به عراق از رهبران گروه‌های شبه‌‌نظامی شیعه مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران خواست تا شکست خود را در انتخابات آن کشور بپذیرند. این مهم‌ترین نکته موجود در گزارش خبرگزاری رویترز راجع به سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در عراق است که روز چهارشنبه، ۲۲ دسامبر، منتشر شد.

این گزارش که به قلم جان دیویسون، احمد رشید، و بزرگ‌مهر شرف‌الدین است، بر اساس گفت‌وگو با هشت نفر از رهبران شبه‌نظامیان شیعه عراق و سیاستمداران نزدیک به آن‌ها، دو دیپلمات غربی، و یک مقام امنیتی عراق تنظیم شده است. سفر قاآنی به عراق علنی بود و رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران آن ‌را گزارش داده بودند، اما از جزئیات آن سفر و گفت‌وگوهای قاآنی چیزی نگفته بودند. 

به گزارش رویترز، قاآنی ماه گذشته چند ساعت پس از حمله شبه‌نظامیان به محل سکونت مصطفی کاظمیِ، نخست‌وزیر عراق، در بغداد که برخی آن ‌را کار گروه‌های مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران می‌دانستند، به عراق سفر کرد تا از آن گروه‌ها بخواهد نتایج اولیه انتخابات ۱۰ اکتبر را بپذیرند. پیروز اصلی آن انتخابات، مقتدی صدر، روحانی پرنفوذ شیعه، بود و احزاب شیعه مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران در آن با کاهش شدید آرای خود مواجه شدند. آن احزاب در پی شکست انتخاباتی خود کارزاری خیابانی راه انداختند و مدعی تقلب شدند. 

به گفته رویترز بر اساس گفت‌وگو با منابع آگاه، قاآنی به هادی عامری و قیس خزعلی، دو تن از مهم‌ترین رهبران گروه‌های شبه‌نظامی، گفت که سیاست‌بازی آنان قدرت شیعیان عراق را که اکثریت جمعیت کشور هستند، به خطر انداخته است و از این رو نفوذ جمهوری اسلامی ایران در آن کشور نیز متزلزل شده است. 

آقای کاظمی در کوشش برای استقرار استقلال کشورش در مقابل ایران، کوشیده است روابط آن‌را با کشورهای عربی گسترش دهد و از قدرت فراقانونی شبه‌نظامیان مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران بکاهد. او سیاستمداری مستقل است و به حزبی تعلق ندارد، اما تصور می‌رود که مقتدی صدر در ائتلاف با برخی از دیگر چهره‌ها، شاید کاظمی را در کرسی نخست‌وزیری ابقا کند. کاظمی و صدر، متحد سیاسی یکدیگر محسوب می‌شوند. در مقابل، گروه‌های مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران، تحت رهبری ائتلاف «فتح»، ماه‌ها است که علیه کاظمی تبلیغات راه انداخته‌اند و او را نامزد آمریکایی‌ها می‌دانند. خانه کاظمی در روز ۷ نوامبر مورد حمله پهپادی قرار گرفت که طبق برخی گزارش‌ها خود او نیز در آن جراحتی جزئی برداشت. مقامات جمهوری اسلامی ایران آن حمله را محکوم کردند.

در روایت رویترز می‌خوانیم که قاآنی در دفتر یک سیاستمدار باسابقه تحت حمایت جمهوری اسلامی ایران با عامری و خزعلی دیدار کرده و آن‌ها را متهم کرده است که برخورد مناسبی با بحران پساانتخاباتی نداشته‌اند. به گفته یکی از مقامات شبه‌نظامیان و دو سیاستمدار نزدیک به آن‌ها به رویترز، قاآنی که گروهی کوچک را همراه خود داشت، به آن‌ها گفت که حامیان و شبه‌نظامیان تحت امر خود را بهتر کنترل کنند. 

مقام شبه‌نظامی مذکور به رویترز گفته است: «ایرانی‌ها خشمگین بودند.» به گفته او، یکی از اعضای هیات ایرانی پرسید: «شما جنگ داخلی شیعیان می‌خواهید؟» او نگفت که آن سخن را قاآنی گفته است یا یکی از همراهان او. 

به گفته رویترز، قاآنی همچنین با عبدالعزیز المحمداوی (ابوفدک)، فرمانده حشد شعبی، نیز دیدار کرد و از او نیز خواست که شبه‌نظامیان را بهتر کنترل کند.

مقامات جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران، اسماعیل قاآنی، ابو فدک، و دفتر نخست‌وزیر عراق، به سوالات رویترز پاسخ نداده‌اند. 

گزارش رویترز اشاره می‌کند که سفر قاآنی یکی از چندین تلاش جمهوری اسلامی ایران در سال گذشته برای جلوگیری از جنگ داخلی بین گروه‌های مختلف شیعیان در عراق است، چرا که چنان رویدادی را باعث تزلزل نفوذ خود در آن کشور همسایه، و بی‌ثباتی منطقه می‌داند.

شبه‌نظامیان عراقی مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران بارها به پایگاه‌ها و نیروهای آمریکایی نیز حمله برده‌اند. 

رویترز می‌نویسد که ایران از اختلافات میان گروه‌های شیعه در عراق دل خوشی ندارد و آن‌را مزاحم مذاکرات وین، و از جمله مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا در مورد برجام می‌داند. 

این خبرگزاری گزارش خود از سفر قاآنی را «نگاهی نادر» به شیوه برخورد قاآنی دانست که حدود دو سال پیش، در ژانویه ۲۰۲۰، در پی ترور قاسم سلیمانی، به فرماندهی نیروی قدس سپاه رسید که هدایت تمامی فعالیت‌های برون‌مرزی سپاه را به عهده دارد. به گفته منابع فوق‌الذکر که رویترز با آن‌ها گفت‌وگو کرده است، قاآنی در این دو سال کوشیده است کنترل بهتری بر شبه‌نظامیان داشته باشد. به نظر می‌رسد که او نتوانسته است آن سیطره‌ای را که قاسم سلیمانی بر این نیروها داشت، تکرار کند. برخی از چهره‌های شبه‌نظامی می‌گویند قاآنی نه جذبه سلیمانی را دارد و نه تسلط او را بر زبان عربی. 

دفاتر خزعلی، عامری، و چند نفر از سایر فرماندهان شبه‌نظامیان، نیز به سوالات رویترز پاسخ نداده‌اند. عامری حمله به خانه کاظمی را علنا محکوم کرده است، اما خزعلی مثل برخی از دیگر شخصیت‌های عراقی مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران، نظریات توطئه در مورد این حمله مطرح کرده است؛ از جمله این ادعا که خود نزدیکان کاظمی به‌عمد آن حمله را سازمان دادند تا به او کمک سیاسی کنند.

قوه قضائیه عراق قرار است چند روز دیگر نتایج انتخابات را تایید کند؛ رخدادی که احتمال دارد به تنش‌های سیاسی بیشتر بینجامد. تاریخ مهم بعدی، روز ۳۱ دسامبر است. یکی از گروه‌های شبه‌نظامیان شیعه به نام «کتائب سیدالشهدا»، از مخالفان آمریکا خواسته است که بعد از آن تاریخ دست به مقابله با نیروهای آمریکایی بزنند. طبق توافق بغداد و واشنگتن، حضور نظامی آمریکایی‌ها در عراق اخیرا به صورت رسمی پایان یافته است و آمریکایی‌ها اکنون به عنوان مستشار برای مقابله با داعش در عراق حضور دارند. اما گروه‌های مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران، این تفاوت را نمی‌پذیرند و خواهان خروج کامل آمریکایی‌ها هستند.

مذاکرات برای تشکیل دولت جدید ادامه دارد و سوال بزرگ این‌جا است که مقتدی صدر، که پیروز اصلی انتخابات است، به کدام سمت جهت‌گیری می‌کند؛ احزاب شیعه مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران، یا ائتلافی وسیع که شامل احزاب سنی و کرد شود و امثال عامری و خزعلی را کنار بگذارد؟

عبدالکریم الموسوی، از اعضای «فتح»، به رویترز گفت که تهدید صدر به تحریم انتخابات چند ماه پیش از آن، باعث نگرانی ایران شده بود، چرا که «صدر همیشه در ائتلاف‌های حاکم شیعه مشارکت کرده است و خودداری او از شرکت در روند سیاسی، باعث ایجاد بی‌ثباتی بیشتر می‌شد.»

یکی از مقامات دفتر صدر به رویترز گفت، محمود علوی، وزیر اطلاعات وقت ایران، حسین طائب، رئیس اطلاعات سپاه، و برخی از دیگر مقامات ایرانی، در سفر به بغداد از اعضای تیم سیاسی صدر خواستند که انتخابات را تحریم نکند. به گفته این مقام، مقتدی صدر پس از تقاضای مقامات جمهوری اسلامی ایران و پس از مشورت با آیت‌الله العظمی علی سیستانی، مهمترین مرجع شیعیان عراق و جهان، تصمیم به مشارکت در انتخابات گرفته است؛ مشارکتی که حالا می‌تواند باعث حذف گروه‌های مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران از دولت جدید عراق شود.